Alles over stress
Stress betekent niets anders dan spanning of druk. Stress is niet per definitie ongezond. Positieve stress hebben we soms even nodig. Misschien weet je nog dat je als kind een presentatie voor de klas gaf. Dat was wellicht spannend. Of misschien heb je wel eens examen gedaan waarvoor je gespannen was en dat kon je misschien zelfs wel letterlijk voelen (rood gezicht, trillen, versnelde ademhaling, zweten….).
Je hebt een bepaalde mate van stress nodig om goed te kunnen functioneren.
Gezonde stress is bijvoorbeeld ook de spanning die je voelt voor een optreden, een sollicitatiegesprek of andere spannende gebeurtenis. Stress zorgt ervoor dat je extra alert kunt reageren en geconcentreerd kunt werken. Zodra de spannende gebeurtenis voorbij is, neemt de spanning weer af.
Negeer de eerste signalen niet!
Een enkele keer hoofdpijn hebben is niet ongewoon en af en toe flink moe zijn na een dag hard werken kan een voldaan gevoel geven. Niets om je zorgen over te maken dus.
Of toch..? Gebeurt dit af en toe, of steken ze regelmatig de kop op?
Als je doorgaat en stresssignalen negeert, kan dat een tijd goed gaan. Maar onvermijdelijk komt het moment dat de klachten hun tol eisen. Je accu raakt leeg en je kunt een burn-out krijgen of zelfs depressief raken. Het kost veel tijd om daarvan te herstellen. Des te belangrijker is het om het niet zover te laten komen. Neem de eerste spanningsklachten serieus, want het zijn wel alarmsignalen. Hoe eerder je jouw signalen herkent en de oorzaken aanpakt, des te kleiner de kans dat je last krijgt van langdurige, ongezonde stress.
Wat is stress
Vanuit biologisch oogpunt is stress een reactie op een bedreigende situatie. In zo’n situatie zet ons brein twee systemen in werking, die zorgen voor een ‘vecht- of vluchtreactie’. Adrenaline en cortisol stomen ons lichaam in een mum van tijd klaar voor actie; de spieren spannen zich aan, de bloeddruk en de hartslag schieten omhoog, de pupillen worden groot en al het bloed stroomt van de organen naar de spieren. Het gekke-buik-gevoel wordt veroorzaakt, doordat de spijsvertering op een laag pitje komt te staan. Ook begin je vaak te zweten.
Stel je maar voor dat er ineens een grote leeuw voor je staat (noodsituatie). Dan zal de reactie zijn dat je zo snel mogelijk wilt vluchten. Je hele lichaam staat in de overlevingsstand en het enige wat telt is vluchten om te overleven. Deze vecht-of-vlucht reactie zorgde ervoor dat onze betovergrootouders in de oertijd zich snel uit de voeten konden maken, als er bijvoorbeeld een leeuw in de buurt was.
Voor de moderne mens komt het van pas als we niet goed uitkijken met oversteken, een stuurfout maken of als we daadwerkelijk worden aangevallen. Wanneer het gevaar voorbij is gaat het lichaam weer in rust en is er niks aan de hand. Een prima natuurlijke functie van ons lichaam.
Tegenwoordig is de stressreactie niet passend
Volgens stressonderzoeker Robert Sapolsky (Why zebras don’t get ulcers) schakelen we deze reactie vandaag de dag verkeerd in: te vaak, te lang én bovendien voor zaken waarbij lichamelijke reacties weinig tot geen nut hebben. We hebben er geen baat bij met een bonzend hart en klotsende oksels een presentatie te houden, met een bak energie in de file te staan of met dat rare-buik-gevoel om salarisverhoging te vragen.
De belangrijkste stresshormonen
Dat zijn de volgende drie stresshormonen: adrenaline, noradrenaline en cortisol. Deze drie hormonen worden alle drie afgegeven door de bijnier. Cortisol door de bijnierschors en adrenaline en noradrenaline door het bijniermerg. Stresshormonen zijn heel nuttig tijdens een acute stresssituatie, maar als ze te vaak of te langdurig worden aangemaakt, kunnen ze leiden tot een verhoogde kans op burn-out of depressie en op termijn zelfs je lichaam slopen. Wanneer je langere tijd stress hebt, spreken we van chronische stress. Je kunt het vergelijken met een auto, waarvan de motor voortdurend op maximale toeren loop, wat uiteraard niet goed is. Of een elastiek wat contant op spanning staat en waardoor de veerkracht er op den duur niet meer is. Dit proces kan leiden tot burn-out.
– Bekijk de video over stresssignalen en burn-out van psycholoog Lidewy Hendriks
– Bekijk de video over draaglast en draagkracht van psycholoog Lidewy Hendriks
De alert stand van ons lichaam
Stress brengt je lichaam in staat van paraatheid. Het hormoon adrenaline komt vrij, ook wel vlucht- of vechthormoon genoemd. In een fractie van een seconde is je lichaam klaar voor actie.
Symptomen:
- je bloeddruk gaat omhoog
- je hartslag stijgt
- er stroomt zuurstofrijk bloed naar je spieren, je hart en je hersenen
- in je lichaam komt de adrenaline vrij die brandstof levert voor je spieren
- je spieren spannen zich
- de longblaasjes verwijden zich en je ademhaling wordt sneller
- het bloed trekt weg uit je gezicht
- je spijsvertering komt op een laag pitje te staan
- je keel knijpt samen, je handen worden koud, het zweet breekt je uit
Ongezonde stress
Als de stress lang duurt, is er meer tijd nodig om te herstellen. Ditzelfde geldt voor een hevige stressreactie: hoe heviger de reactie, hoe meer tijd je nodig hebt voor herstel. Ook als er veel momenten van stress zijn, is er te weinig tijd om tussendoor te herstellen. Kortom: als stress te lang aanhoudt, te vaak voorkomt en/of te groot is, is er onvoldoende gelegenheid om tussentijds te herstellen. Dan is er sprake van ongezonde stress.